Soldatenprotest 1966 - 1984

door Henk Spaan



Bijlagen


- De organisatie van het leger
- Literatuur
- VVDM- en BVD-periodieken
- Lijst van afkortingen


De organisatie van het leger

De rangen in de landmacht:
- Soldaat (kanonnier bij de artillerie, huzaar bij de cavallerie).
- Soldaat der eerste klasse, ofwel soldaat één.
- Korporaal.
- Korporaal der eerste klasse, ofwel korporaal één.

Onderofficieren.
- Sergeant (wachtmeester bij artillerie en cavallerie).
- Sergeant der eerste klasse, ofwel sergeant één.
- Sergeant-majoor (opperwachtmeester bij artillerie en cavallerie).
- Adjudant en vaandrig (kornet bij artillerie en cavallerie).

Subalterne officieren.
- Tweede luitenant
- Eerste luitenant.
- Kapitein (ritmeester bij de cavallerie).

Hoofdofficieren.
- Majoor (grootmajoor).
- Luitenant-kolonel (overste).
- Kolonel.

Opperofficieren.
- Brigadegeneraal.
- Generaal-majoor.
- Luitenant-generaal.
- Generaal.

Het Nederlandse leger was verdeeld in verschillende onderdelen. In volgorde van grootte zijn dat:
- het peloton, ongeveer veertig man.
- de compagnie, vier of vijf pelotons, totaal ongeveer 160 man.
- het bataljon, vier of vijf compagniën, totaal ongeveer 850 man.
- de brigade, bestaande uit enkele bataljons en losse compagniën, totaal ongeveer 4000 man.
- de divisie, o.a. bestaande uit enkele brigades met totaal ongeveer 18.700 man.
- het legerkorps, bestaande uit drie divisies (die niet allemaal paraat zijn, maar in tijden van nood of bij oefeningen opgeroepen kunnen worden) met in totaal ongeveer 90.000 man. De hoeveelheid manschappen kan veranderd zijn door de afschaffing van de dienstplicht.

Het grootste deel van de Nederlandse parate troepen zijn ingedeeld bij het Eerste Legerkorps, dat op zijn beurt onderdeel is van de Noordelijke Legergroep van de NAVO. 30.000 van de 45.000 Nederlandse dienstplichtigen waren bij het Eerste Legerkorps ingedeeld. De overigen waren gelegerd in opleidingskazernes of waren ingedeeld bij verschillende ondersteunende onderdelen.

In Nederland waren ongeveer 75 landmachtkazernes; ongeveer 15 daarvan zijn opleidingskazernes, waar dienstplichtigen de eerste maanden van hun diensttijd zaten alvorens te worden ingedeeld op hun parate bestemming. Bij de grotere gevechtsonderdelen werden de dienstplichtigen vanaf het begin van hun diensttijd geplaatst op hun uitendelijke bestemming.

De grootste kazernes in Nederland waren die in Oirschot, Havelte, 't Harde, Nunspeet, Assen, Ermelo en de Wittenberg, waar tussen de duizend en zestienhonderd dienstplichtigen gelegerd waren. De grootste kazerne was die in Seedorf in West-Duitsland, waar meer dan tweeduizend Nederlandse dienstplichtigen gelegerd waren. Een belangrijk garnizoen was Ede, waar verdeeld over meerdere kazernes 2500 dienstplichtigen gelegerd waren.

Zesmaal per jaar werd een nieuwe lichting dienstplichtigen onder de wapenen geroepen, in de eerste week van januari, maart, mei, juli, september en november. Per lichting verschenen er zes à zevenduizend dienstplichtigen. De eerste lichting van bijvoorbeeld 1974 wordt gewoonlijk 74-1 genoemd, de tweede lichting 74-2 enzovoort. Uiteraard zwaaide er tegelijkertijd met de opkomst van een nieuwe lichting een oude lichting af.


Literatuur


K. Beemsterboer en B. Poelmann - Nieuw handboek soldaat; een reportage over de dienstplicht - Bussum 1976.
R.J.B. Bergamin - De taak van de VVDM op diverse juridische terreinen - artikel in "Kernvraag", januari 1970.
Bond voor Dienstplichtigen - Het rode boekje voor soldaten - Amsterdam 1971.
Bond voor Dienstplichtigen - Het soldatenverzet in Nederland, deel 1 en 2 - artikelen in "Internationale Korrespondentie", januari en maart 1972 Nijmegen.
Bond voor Dienstplichtigen afd Nijmegen - Van reformisme naar strijdbaarheid - artikel in "Internationale Korrespondentie", januari 1973 Nijmegen.
F. Burger - Soldaten in het geweer, de roerige geschiedenis van de tienjarige VVDM - Baarn 1976.
H.J.H. Brentjens en C.F. Turpijn - Welzijn en krijgsmacht - Deventer 1977.
S.F. Breuer - De vereniging van dienstplichtige militairen: het kritische jaar 1971 - artikel in "Streven", december 1971.
B. Dankbaar - Tien jaar dienstplichtigenbeweging in Nederland - ongepubliceerd artikel 1976.
H.J. Diekerhof - Een vuile verrader - Utrecht 1966.
H.J. Diekerhof - Jullie hebben makkelijk praten - Baarn 1968.
J.J.A. van Doorn - The soldier and social change - London 1975.
P. van Eerden - De genese van de VVDM; prelude op en ontstaan van een soldatenbeweging - Doorn 1983.
Internationale KommunistenBond, een serie discussiestukken in "Proletaries Links" in het najaar van 1976.
A. de Jong - Minderen, meerderen, mensen; leven en geleefd worden in militaire dienst - Baarn 1969.
A. de Jong - Individu en krijgsmacht; een hedendaags conflict - artikel in "Kernvraag", januari 1970.
W. Kok - Dienstplichtigen en hun vakbondsproblematiek: VVDM en BVD - ongepubliceerd artikel 1972.
W. Kok - Balen in gemeenschap - artikel in "Jeugd en Samenleving", 1974 nr 6.
R. Kroes - Left wing radicalism and the mass army - artikel in de "Sociologische Gids", 1975 nr 2.
F. de Kruif en F. Lardenoye - Over lef gesproken!25 jaar VVDM - De Geus, 1991.
A.J. Kruithof - Positie van de VVDM in de krijgsmacht - artikel in "Kernvraag", januari 1970.
S. van der Laan - De militaire organisatie - Utrecht 1967.
Ministerie van Defensie - Krijgsmacht in verandering; situatieschets, beleidscontouren en aanbevelingen - algemeen eindrapport van de stuurgroep maatschappelijke invloeden in de krijgsmacht, Den Haag 1977.
K. Nieuwenhuijsen en anderen - De avonturen van Kobus Kornuit, een beeldverhaal van vijf jaar soldatenstrijd - Rotterdam 1981.
T. de Roos - Vrijheid van meningsuiting in het leger; hoe springt de militaire rechter om met de grondrechten? - artikel in "Vredespolitiek", Amsterdam 1979.
Staatscommissie van advies inzake de personeelsvoorziening voor de krijgsmacht - Verplicht of vrijwillig dienen; een onderzoek naar de wenselijkheid en de mogelijkheid van een vrijwilligerskrijgsmacht - Den Haag 1977.
J. Stoof - Leger, democratie en VVDM - artikel in "Kernvraag", januari 1970.
G. Teitler - Conscript unionism in the Dutch army - artikel in de "Sociologische Gids", 1975 nr 2.
G. Termeer en anderen - Dienstweigeraars; over dienstweigering en verzet tegen het militarisme vanaf de eeuwwisseling tot nu - Amsterdam 1984.
P. van Waesberghe - Soldatenverzet - artikel in "Internationale Korrespondentie", Nijmegen 1974.
Werkgroep Informatie Militaire Aangelegenheden - Anti-militarisme; informatie en discussiemap - Utrecht 1978.


BVD- EN VVDM-PERIODIEKEN


Waarom januari '66 tot januari '69
verscheen aanvankelijk maandelijks, later onregelmatiger.
Passieffist januari '69 tot mei '70
verscheen ongeveer zeswekelijks.
Intern Bulletin van de BVD, van mei '69 tot mei '70
verscheen ongeveer maandelijks.
BVD-Bulletin juli '70 tot december '83
verscheen aanvankelijk maandelijks, geleidelijk minder, en tenslotte een of tweemaal per jaar.
Soldatenkrant september '70 tot maart '84
verscheen maandelijks.
Kaderblad mei '72 tot december '83
verscheen maandelijks.
Twintig april '67 tot 1996
verscheen tweemaandelijks tot januari '71, maandelijks tot november '73, tweewekelijks tot januari '83,
Nieuwsbulletin augustus '67 tot ongeveer '77
verscheen tweewekelijks, aanvankelijk intern mededelingenblad, vanaf '71 losse pamfletten.
VVDM-Informatie januari '69 tot januari '72
Onregelmatig verschijnende mededelingen over juridische zaken.
Kernblad januari '72 tot januari '74
verscheen ongeveer tweewekelijks.
Afdelingspost vanaf najaar '73 tot 1996
verscheen wekelijks, tot 1 maart '74 losse stukken, daarna gebundeld. Vanaf oktober 83 tweewekelijks.


Lijst van afkortingen


AB Algemeen Bestuur van de VVDM
ALV Algemene Ledenvergadering
AS Algemeen Secretariaat van de BVD
ANJV Algemeen Nederlands Jeugdverbond
ANVA Algemene Nederlandse Vredesactie
APO Ausserparlementäre Opposition
ARP Anti Revolutionaire partij
ASVA Algemene Studentenvereniging Amsterdam
AVNM Algemene Vereniging Nederlandse Militairen
BAZ Beweging voor Arbeiderszelfbestuur
BB Bescherming Bevolking
BGA Bedrijfsgroep Amsterdam
BHW Bond voor Huurders en Woningzoekenden
BLV Buitengewone Ledenvergadering
BLS Bevelhebber Landstrijdkrachten
BNML Bond voor Nederlandse Marxisten-Leninisten
BWO Bond van Wetsovertreders
CBS Centraal Bureau voor de Statistiek
CC Centraal Comité
CC Compagnies Commandant
CCDW Contactcommissie Dienstweigeringswet
CCWD Coördinatiecomité Wet gewetensbezwaren militaire dienst en Dienstweigering
CGOM Centraal Georganiseerd Overleg Militairen
CHJO Christelijk Historische Jongerenorganisatie
CHU Christelijk Historische Unie
CNV Christelijk Nationaal Vakverbond
CRM Comité van Revolutionaire Marxisten
CRM Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk
CSM Compagnies sergeant-majoor
DB Dagelijks Bestuur van de VVDM
DC Districtscoördinator
FJG Federatie van Jongerengroepen in de PvdA
GAK Groot Arbeiders Komité
GMD Wet GMD: Wet Gewetensbezwaren Militaire Dienst
GO Georganiseerd Overleg
GSB Groninger Studentenbond
HB Hoofd Bestuur van de VVDM
HMG Hoog Militair Gerechtshof
HTO Haags Tehuis voor Onbehuisden
HTS-unieHogere Technische Scholen Unie
ICDW Informatiecentrum Dienstweigering
IHV Inhouding voor Huisvesting en Voeding
IKB Internationale Kommunistenbond
IVH Internationale Vrijwillige Hulpdienst
JWF JWF-kazerne: Johan-Willem-Frisokazerne
JWFM JWFM-kazerne: Johan-Willem-Friso / Mauritskazerne
KEN (ml)Kommunistiese Eenheidsbeweging Nederland (marxisties-leninisties)
KMV Kontaktmensenvergadering of kontaktmatenvergadering
KPN (ml)Kommunistiese Partij Nederland (marxisties-leninisties)
KVP Katholieke Volkspartij
KSB Kommunistiese Studentenbond
KVP Katholieke Volkspartij
KVV-er Kort-verband Vrijwilliger
KWJ Katholieke Werkende Jongeren
LKK Landelijke Kompensatie Kommissie
LOG Landelijk Overleg Grondraden
LOHBO Landelijk Overleg Hoger Beroepsonderwijs
LSK Landelijke Strategie Kommissie
LSV Landelijke Soldatenvergadering
MID Militaire Inlichtingen Dienst
MLS Marxisties Leninistiese Studentenbond
NAVO Noord Atlantische Verdrags Organisatie
NKV Nederlands Katholiek Vakverbond
NPC Nederlands Portugal Comité
NSR Nederlandse Studentenraad
NTC Nationaal Territoriaal Commandant
NVV Nederlands Verbond van Vakverenigingen
NVV-jc NVV-jongerencontact
OKP Officier van Kazernepiket; het hoofd van de wacht
PainfbatPantserinfanteriebataljon
PL Proletaries Links
Polkom Politiek Komitee; het landelijk bestuur van de BVD
RAF Rote Armee Fraktion
RCB Revolutionaire Communisten Bond
RIDKL Regeling Inwendige Dienst Koninklijke Landmacht
RPI Rijks Psychiatrische Inrichting
SDS Sozialistische Deutsche Studentenbund
SJ Socialistische Jeugd
SOF Socialisties Onderwijsfront
SP Socialistiese Partij
SRVU Studentenraad Volks Universiteit
SVB Studenten Vakbeweging
USF Utrechtse Studentenfederatie
VD Vereniging van Dienstweigeraars
VK Verband der Kriegsdienstverweigerern
Wet-GMD Wet Gewetensbezwaren Militaire Dienst
WGF WGF-kazerne: Willem-Georg-Frederikkazerne
----------------